Kwaliteit van ons onderwijs

Doelen en resultaten van ons onderwijs
Sociale ontwikkeling leerlingen
Ontwikkeling personeel
Burgerschap
Invulling van ons onderwijs
Lesuren
Onderwijstijd per vakgebied
 

Burgerschap

Arcade

Burgerschapsonderwijs is op alle scholen van Arcade onderdeel van het curriculum. Wij vinden het belangrijk dat we in ons onderwijs aandacht besteden aan de voorbereiding van onze leerlingen op de samenleving. Dit houdt in dat we onze leerlingen sociale vaardigheden en omgangsregels leren, maar ook vaardigheden over de maatschappelijke dimensie, zoals diversiteit en democratie.  
In Nederland leven veel verschillende groepen mensen naast en met elkaar. Er zijn verschillen in levensstijl, religie, afkomst, regio, voetbalclub enzovoort. Actief burgerschap betekent de bereidheid en het vermogen om een actieve bijdrage te leveren aan onze samenleving. Aspecten van burgerschap kunnen aan bod komen in een vak of leergebied dat inhoudelijk aansluit bij deze thematiek. Ook kunnen schoolbreed onderwerpen worden uitgewerkt, waarbij in alle groepen aandacht voor het thema is.  
 

Onze school

Burgerschap en sociale integratie

Leerlingen groeien op in een steeds complexere, pluriforme en multiculturele maatschappij. Onze school vindt het belangrijk om leerlingen op een goede manier voor te bereiden op de maatschappij. Ook nu al maken onze leerlingen deel uit van de samenleving.
Aandacht besteden aan Burgerschap en sociale integratie is een wettelijke opdracht. Bij ons op school is Burgerschapsvorming niet een apart vak. Het is verweven met het totaal van ons onderwijsaanbod en maakt tevens onderdeel uit van de lessen van de Vreedzame School.

Onderwijs in Burgerschap krijgt bij ons op school aandacht in de vorm van:
 
1. Kennis en kennisoverdracht
Over bijvoorbeeld: geestelijke stromingen, democratie, discriminatie, rechtspraak, verkiezingen.
 
2. Houding/attitude
Bijvoorbeeld samenwerken, samen spelen, verantwoordelijkheid, zelfstandigheid.
 
3. Reflectie en meningsvorming
Bijvoorbeeld omgaan met levensvragen, waarden en normen.
 
4. Sociale vaardigheden
Hoe ga je om met jezelf, met anderen, met de omgeving.
 
5. School als oefenplaats
Bijvoorbeeld: schoolregels, klassenregels, oefenen in democratie, leren omgaan met conflicten.
 
6. Gerichtheid op de buitenwereld
Bijvoorbeeld de excursies de we maken, voorlichting op school door verschillende instanties.
 
7. Basiswaarden
Op onze school hanteren wij de volgende basiswaarden van de democratische rechtsstaat:
•             Vrijheid van meningsuiting;
•             Gelijkwaardigheid;
•             Begrip voor anderen;
•             Verdraagzaamheid;
•             Autonomie;
•             Afwijzen van onverdraagzaamheid;
•             Afwijzen van discriminatie.
 
Daarnaast zijn de doelen van Burgerschap terug te vinden in de WO methodes, lessen op Snappet en ook tijdens de leerlingenraad die is opgezet voor de groepen 5 t/m 8 wordt gewerkt met de leerdoelen van Burgerschap.
 

Sociale Veiligheid

Sinds het schooljaar 2007-2008 werken alle scholen uit de gemeente Coevorden met het schoolpreventieplan. De samenleving is complex. De jeugd wordt geconfronteerd met of komt in aanraking met zaken in de maatschappij waarover voorlichting gewenst is. Het gaat er met name om dat de jeugd zich bewust is of wordt van de gevolgen van risicogedrag en (nog meer) na denkt over hun eigen gedrag en verantwoordelijkheid leert dragen voor eigen keuzes. Kennis, houding en gedrag krijgen binnen het schoolpreventieplan een zwaar accent. De bedoeling is praten over en wijzen op. Daarnaast is het belangrijk dat ook ouder(s)/verzorger(s) van de kinderen betrokken worden, mede gezien hun belangrijke verantwoordelijkheid bij het opvoeden van hun kinderen. Het doel van de voorlichting is aandacht te besteden aan verslaving en overlastpreventie gekoppeld aan de zestien thema’s: roken, alcohol, drugs, gokken, vuurwerk, gedrag, pesten, vandalisme, milieu, geweld, diefstal, verkeersregels, weggebruiker, politie, straffen en Kies Hart voor Sport.
Daarnaast is het de bedoeling dat de scholieren meer bekend worden met de taken van de politie. Dit gebeurt door de politieagent (jeugd- of wijkagent) die aanwezig is bij een aantal lessen op school.

Burgerschaps beleidsplan OBS De Zwarm

 

Wat is burgerschapsonderwijs? 

Burgerschapsonderwijs gaat over de ontwikkeling van leerlingen tot democratische burgers. Zij krijgen daarvoor kennis en vaardigheden aangeboden, ze worden gestimuleerd eigen opvattingen te ontwikkelen en een democratische houding te vormen. De kern wordt gevormd door democratie en diversiteit, afgeleid van de wettelijke opdracht. 
 
Bij burgerschapsonderwijs staan drie basiswaarden centraal die van belang zijn in de democratische, pluriforme samenleving: vrijheid, gelijkheid en solidariteit. Ook leren de leerlingen over historische contexten waar de drie basiswaarden, maar ook democratie en de democratische rechtsstaat uit zijn voortgekomen. 
 
Voor leerlingen is de school een oefenplaats voor democratie en het omgaan met diversiteit. Leerlingen leren hoe ze actief kunnen meedoen in een democratische cultuur. Ze leren over besluitvormingsprocessen en de invloed die zij hierop kunnen uitoefenen – passend bij hun situatie en mogelijkheden. 
 
Burgerschapsonderwijs daagt leerlingen ook uit om verbanden te leggen tussen hun eigen leefwerelden en grotere (mondiale) maatschappelijke vraagstukken. Het gaat om globalisering, duurzaamheid en technologie. Leerlingen leren kritisch na te denken en te reflecteren op complexe, vaak ethisch geladen vraagstukken. Door het ontdekken van mogelijkheden om zelf iets te doen aan deze vraagstukken, ontwikkelen leerlingen een actieve houding. Zij leren in gesprek te gaan met anderen en elkaars standpunten te bevragen. Zo ontwikkelen zij hun eigen opvattingen. 
 
Bij burgerschapsvorming gaat het vooral om de houding en de vaardigheden van de leerlingen. Onze school is hier een geschikte oefenplaats voor. Het burgerschapsonderwijs dat wij bieden bestaat uit de volgende kern:
  1. Het bijbrengen van kennis over de democratie en rechtstaat zelf en de grondrechten van de mens. De basis hiervoor vormen de kerndoelen 36 tot en met 39.
  2. Het bijbrengen van kennis over, inzicht hebben in de werking van en respect hebben voor de achterliggende basiswaarden ook in onderling verband. De basiswaarden zijn: vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit. Dit betekent dat onze leerlingen kennis moeten krijgen over verschillen in godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, afkomst, geslacht, handicap of seksuele gerichtheid en dat iedereen gelijk behandeld moet worden.
  3. Het ontwikkelen van sociale en maatschappelijke competenties. Leerlingen moeten op school leren om samen te werken en te leven, om te gaan met maatschappelijke spelregels, hun mening leren vormen en die van anderen respecteren en hun eigen identiteit leren ontwikkelen.
  4. Onze school is een respectvolle oefenplaats waarin actief geoefend kan worden met de basiswaarden en burgerschapswaarden geïnternaliseerd kunnen worden. 
 
Brede kijk
Wij gaan uit van een brede blik, burgerschap betekent voor onze school wereldburgerschap. Als leerkracht help je je leerlingen kritische en zelfstandige wereldburgers te worden, zodat ze vandaag en morgen kunnen leven, leren en werken in onze diverse samenleving.
 
Voor leerlingen begint de wereld op school. Op school zijn zij onderdeel van een micro-samenleving waarin ze in aanraking komen met verschillende personen, denkwijzen, culturen, religies, sociaaleconomische klassen, en uiteraard lesonderwerpen. Het onderdeel zijn van deze micro-maatschappij draagt al bij aan een deel van de doelen van burgerschapsonderwijs. 
 
Hoe zien onze leerlingen eruit als wereldburgers? In aansluiting daarop is de keus gemaakt om Blink Wereld Geïntegreerd te gebruiken als leerlijn voor de vormgeving van dit onderdeel. Daarnaast worden de Vreedzame School en Burgerschapslessen van Snappet ingezet.

Blink Wereld
In Blink Wereld staat onderzoekend en ontdekkend leren centraal waarbij de echte wereld het uitgangspunt is. Blink Wereld laat kinderen zich verwonderen en maakt ze nieuwsgierig naar de wereld. Ze leren onderzoeken, zelf nadenken, de wereld ervaren en ontdekken - zodat ze actief hun kennis over de wereld vergroten en hun plek in de wereld vinden. Daar is burgerschap een integraal onderdeel van en in die zin vanuit de aanpak van Blink Wereld geen los vak. Een uitspraak van onderwijsfilosoof Gert Biesta verwoordt dit goed: ‘Het gaat er niet alleen om hoe we de wereld in onze kinderen krijgen, het gaat er ook om hoe we onze kinderen kunnen helpen om de verbinding met de wereld aan te gaan en op die manier in de wereld te komen’.
Goed burgerschapsonderwijs gaat dus over kinderen toerusten om op basis van eigen idealen, maatschappelijke waarden en normen te functioneren in een democratische en diverse samenleving. Wat de kinderen precies gaan tegenkomen in de samenleving weten we niet, dus precies voorschrijven wat in welke situatie wel en niet kan is niet mogelijk en niet wenselijk. Ze krijgen kennis en vaardigheden aangeboden en worden gestimuleerd eigen opvattingen te ontwikkelen en een democratische houding te vormen.
Om dit mogelijk te maken worden in Blink Wereld veel verschillende situaties en contexten uit de echte wereld aangeboden waartoe kinderen zich gaan verhouden. Zo richten ze in 78A ‘Stem op mijn partij’ een politieke partij op. Met deze partij proberen de kinderen een wereldprobleem op te lossen. In de lessen leren ze eerst over de opwarmende aarde, vieze rivieren (Europese samenwerking), morele dilemma’s en opkomen voor je recht. Ze kiezen een probleem, onderzoeken de oplossingen en presenteren hun partij, hun probleem en hun oplossing aan de klas. Dan volgen de verkiezingen.
Daarnaast doen kinderen ervaringen op en ontwikkelen zij handelingsperspectieven. Dat gebeurt in Blink Wereld door ze actief aan de slag te laten gaan met onderwerpen die een spanning kennen tussen individuele en collectieve belangen of waarden of tussen verschillende collectieve belangen of waarden. Dat gaat over sociale, maatschappelijke en politieke onderwerpen, waarin we als mensen afhankelijk zijn van elkaar om tot een goede uitkomst te komen. Via het lesmateriaal worden dit soort spanningen, belangen- en waardentegenstellingen in de klas gebracht en krijgen kinderen kennis en vaardigheden aangereikt waarover ze zelf nadenken en met elkaar in gesprek gaan en zo tot (nieuwe) inzichten, besluiten en oplossingen komen. Daarmee kan het klaslokaal een minimaatschappij worden waarin je kinderen toerust voor hun toekomstige rol als burger. Zo stel je ze in staat om zich niet alleen in de huidige samenleving te handelen maar ook andere mogelijke inrichtingen van de samenleving te verbeelden. Zo beleven kinderen in les 2 van het thema ‘Stem op mijn partij’ dat om gezamenlijke problemen op te lossen, de EU vaak samenwerkt. De kinderen ervaren hoe dat is door samen na te denken over het probleem van de vieze rivieren die door meerdere landen stromen. Ze onderzoeken welke gevolgen watervervuiling heeft voor hun EU-land en ontdekken dat je soms moet samenwerken om een probleem op te lossen. In les 3 ‘Morele dilemma’s’ zien ze dat deze vaak voor grote politieke discussies zorgen. In deze les vormen de kinderen hun mening over klonen en andere nieuwe manieren van voortplanting. Ze ontdekken dat je je pas een goede mening kunt vormen als je de voor- en tegenargumenten kent. Vervolgens zien ze dat de bevolking het soms niet eens is met de politiek. En dat je dan kunt opkomen voor je rechten. Hoe? Dat ontdekken en ervaren ze in les 4 ‘Opkomen voor je recht’.
In de manier waarop het lesmateriaal van Blink Wereld is opgezet is er dus niet alleen aandacht voor de kerndoelen van wereldoriëntatie (en dus de kwalificatie), maar door het uitgangspunt van onderzoekend en ontdekkend leren ‘automatisch’ ook veel ruimte voor ‘socialisatie’, ‘persoonsvorming’ en naast ‘leren’ ook voor ‘ervaren’. Kinderen leren in Blink Wereld bijvoorbeeld niet alleen over WOII (wie, wat, waar en hoe etc.) maar ook over wat al dan niet gewenst of mogelijk gedrag is (wel of geen verzet of collaboratie) en worden zich bewust van eigen denken en doen op basis van dilemma’s en het inleven in diverse situaties aan de hand van bijvoorbeeld ooggetuigenverslagen (wat zou ik in zo’n situatie doen en waarom?).
 
De kracht van De Vreedzame School
Op OBS De Zwarm werken we schoolbreed met De Vreedzame School. De Vreedzame School is een effectief en compleet programma voor burgerschap en sociale competentie. De school als democratische oefenplaats staat centraal in het programma. De Vreedzame School sluit aan bij de doelen voor burgerschapsvorming, bij recente ontwikkelingen zoals Curriculum.nu en bij het nieuwe wetsvoorstel burgerschap.
 
Schoolbrede aanpak
De basis van De Vreedzame School is een lessenserie, met een wekelijkse les of activiteit voor alle groepen. De Vreedzame School is méér dan een lesmethode. Het is een filosofie en een aanpak, waarin de eigen kracht van kinderen centraal staat. In samenhang met de groep, de school, de ouders en zelfs je woonplaats.
 
Voorbeeldrol van het team
Dit vraagt om een bepaalde houding van het complete lerarenteam. De rol en voorbeeldfunctie van het team wordt ook verankerd in de nieuwe wet burgerschap. Dat vinden we een waardevolle ontwikkeling.
 
Democratische oefenplaats
Onze school is een democratische oefenplaats. We werken met een leerlingenraad die vertegenwoordigd is door 4 leerlingen uit de groepen 5 t/m 8. Elke maandag worden er groepsvergadering gehouden, gespreksvoering over gevoelige onderwerpen en ouderparticipatie.
 
Leerlingmediator
Jaarlijks aan het begin van het nieuwe schooljaar worden leerlingen op onze school getraind als mediator. Alle leerlingen van de school hebben dan de lessen van blok 5 over mediatie gehad. Iedereen weet dus al min of meer wat mediatie inhoudt. De leerlingmediatoren komen uit groep 7 en 8 en solliciteren naar de taak van mediator. Eenmaal opgeleid is er elke dag in onze school een tweetal mediatoren die ‘dienst hebben’. Tijdens de pauzes kunnen zij helpen bij een conflict van andere kinderen. Zij zijn zichtbaar door een gekleurd hesje. Ook gedurende de hele dag zijn ze aanspreekbaar voor het helpen oplossen van conflicten. Leerkrachten kunnen leerlingen met een conflict doorsturen naar de mediatoren. Op een rustige plek in de school voeren ze een gesprek met de kinderen om ze te helpen hun conflict op te lossen.
 
De kracht van De Vreedzame School
• Kinderen voelen zich verantwoordelijk voor elkaar en voor de gemeenschap
• Kinderen krijgen een stem en nemen samen beslissingen
• Kinderen leren op een fijne manier samen leren en samen leven
• Kinderen leren om conflicten vreedzaam op te lossen
• Kinderen leren om open te staan voor verschillen tussen mensen
 
Effectieve jeugdinterventie
Bij ons op school zien we een positieve verandering in het gedrag van onze leerlingen. De effectiviteit van het programma wordt ook bevestigd door diverse onderzoeken. Het NJi erkent De Vreedzame School als een goed onderbouwd antipestprogramma, dat preventief en curatief werkt. Ook de Onderwijsraad onderschrijft de meerwaarde en heeft De Vreedzame School opgenomen in zijn advies met betrekking tot burgerschapsvorming.
 
Invulling van burgerschap
Vanuit het lesmateriaal wordt hieronder aangegeven welke thema’s en lesmaterialen in Blink Wereld passen bij het burgerschapsonderwijs en de burgerschapscompetenties die in het nieuwe wetsartikel beschreven zijn en die aansluiten bij de huidige kerndoelen Mens en Samenleving (waar nu de doelen die passen bij burgerschap in opgenomen zijn).
 
Verplichte kerndoelen 
Om ervoor te zorgen dat we met ons burgerschapsonderwijs in ieder geval de verplichte doelen dekken, zijn de verplichte kerndoelen onze richtlijnen tijdens de lessen, aangevuld met kerndoel 39. Als school(team) hechten we veel waarde aan kerndoel 39 en we willen dit ook uitdragen naar onze leerlingen. De kerndoelen voor burgerschapsvorming zijn op dit moment: 
 
 Kerndoelnummer  Omschrijving kerndoel 
 
Kerndoel 36  De leerlingen leren hoofdzaken van de Nederlandse en Europese staatsinrichting en de rol van de burger. 
Kerndoel 37  De leerlingen leren zich te gedragen vanuit respect voor algemeen aanvaarde waarden en normen. 
Kerndoel 38  De leerlingen leren hoofdzaken over geestelijke stromingen die in de Nederlandse multiculturele samenleving een belangrijke rol spelen en ze leren respectvol om te gaan met seksualiteit en diversiteit in de samenleving, waaronder seksuele diversiteit. 
Kerndoel 39 De leerlingen leren met zorg om te gaan met het milieu.
 
Uitwerking kerndoelen 
Om ervoor te zorgen dat we met ons burgerschapsonderwijs in ieder geval de verplichte doelen dekken, werken we deze specifieker uit. De kerndoelen komen bij ons onder de aandacht tijdens de lessen van Blink (geïntegreerd zaakvakonderwijs) en De Vreedzame School (methode sociaal-emotionele vorming) en worden van hieruit verder vorm gegeven: 
 
Kerndoelen:  Hoe uitgewerkt? 
 
36: De leerlingen leren hoofdzaken van de Nederlandse en Europese staatsinrichting en de rol van de burger.  
  • Blink aardrijkskunde thema 7.3: ‘Europa’ over de Europese staatsinrichting. 
  • Blink geschiedenis thema 8.2: ‘Eigenwijze burgers’, over macht en democratie; behandeld door middel van diverse tijdvakken. Hierin zit een rechter als ‘master’ die toelicht hoe ons rechtssysteem in elkaar zit en waarom dat belangrijk is.  
37. De leerlingen leren zich te gedragen vanuit respect voor algemeen aanvaarde waarden en normen.  
  • In alle thema’s van Blink zitten opdrachten waarin van leerlingen wordt gevraagd zich in te leven in anderen. 
  • In de lessen van De Vreedzame School is in de groepen 1 t/m 8 ruim aandacht voor gesprekken, oefeningen en filosoferen gericht op de omgang met elkaar, respect hebben voor elkaar en normen en waarden.  
38. De leerlingen leren hoofdzaken over geestelijke stromingen die in de Nederlandse multiculturele samenleving een belangrijke rol spelen en ze leren respectvol om te gaan met seksualiteit en diversiteit in de samenleving, waaronder seksuele diversiteit.  
  • Blink aardrijkskunde thema 6.4: ‘Kijk op de wereld’: het gehele thema gaat over verschillende culturen en over (voor)oordelen. Er komen verschillende grote wereldreligies aan bod in les 3, o.a. het Christendom, de Islam, het Jodendom en het Boeddhisme en Hindoeïsme. 
  • Blink natuur & techniek thema 7.3: ‘Seks enzo’ over voortplanting en aanknooppunt voor gesprekken en seksualiteit.  
  • Blink geschiedenis thema 7.4: ‘Gastarbeiders in de jaren ’60 en ’70 en ontstaan van de multiculturele samenleving’.  
  • Blink geschiedenis thema 8.2 les 4: ‘Liefdevolle demonstranten’ over hoe homo’s en vrouwen opkwamen voor hun rechten en gelijke behandeling. Dit is een goed aanknopingspunt om het over seksuele diversiteit te hebben. 
  • In de groepen 8 staat dit onderwerp in alle thema’s van Blink centraal: in ieder thema wordt een ander continet behandeld. Leerlingen maken uitgebreid kennis met de werelddelen en zien overeenkomsten en verschillen tussen mensen. 
  • HVO- en GVO lessen vanaf groep 4.
39. De leerlingen leren met zorg om te gaan met het milieu.
  • De school neemt deel aan het provinciale NME-netwerk. Jaarlijks wordt schoolbreed een NME-project aangeboden.
  • Het schoolgebouw is voorzien van zonnepanelen.  
 
Wij maken als school bewust de keuze om burgerschap te integreren in ons lesaanbod en dus niet als apart vak te onderwijzen. Burgerschap zit immers verweven in veel van de goede dingen die wij in de school doen. Burgerschapsvorming zit bijvoorbeeld in ons aanbod voor sociaal-emotionele vorming, in ons ID, in ons cultuuronderwijs en ga zo maar door. Burgerschap is bij ons geen vak, maar een ‘manier van zijn’ in de school. Dit is in de basisschool als oefenplaats enorm verweven in ons pedagogisch klimaat. Juist bij het spelen op het schoolplein, bij het vrij spelen/werken en bij samenwerkingsopdrachten wordt heel veel geleerd. Zeker als de leerkracht zaken bespreekbaar maakt met de leerlingen.
 
Burgerschap met Snappet voor groep 6 t/m 8
Snappet Burgerschap is in samenwerking met Educatieve Concepten ontwikkeld. Er zijn 20 eigentijdse lessen met elk een eigen thema. Op basis van de kerndoelen van SLO, gesprekken met de PO-raad, het ministerie en de Canon van het wereldburgerschap zijn burgerschapsthema’s als ‘Je eigen identiteit’, ‘Plastic soep’ en ‘Democratie‘ geselecteerd. Actuele thema’s die door de leerkrachten flexibel ingezet worden. Grote maatschappelijke vraagstukken zijn teruggebracht tot concrete, begrijpbare onderwerpen. Verteld vanuit het perspectief van een kind.
 
Extra activiteiten
Naast de inzet van Blink en De Vreedzame School bieden wij als school extra activiteiten aan die zorgen voor verbreding en versteviging van het aanbod.